Liman yetersizliği dış ticaret bakımından en önemli sorunlardan biri. İhracat 500 milyar dolara çıktığında,bunu taşıyacak limanlara ihtiyaç var.Bu ihtiyacı karşılayacak uluslararası çapta üç liman geliyor.Önümüzdeki 3 – 4 yıl içinde Türkiye’nin liman kapasitesi 2,5 kat artacak.54.2 milyon ton yıl olan kapasite;yapımı ihalesi, etüdü devam eden 3 proje, artı, işletilmekte olanlarda yapılan tevziatlarla birlikte 120 milyon ton/ yıla çıkacak.Şimdilik gündemde olmayan İskenderun,Derince ve Kuzey Marmara da dâhil edildiğinde ise 144,5 milyon ton/yıla çıkarak üçe katlanacak.
Gündemdeki üç proje birine başlandı.Çandarlı’da altyapı işleri ihale edildi.Filyos ve Mersin için de çalışmalar hızlandırılıyor.Bu an üç liman projesinin inşa maliyeti DLH verilerine göre 4,4 milyar Euro (6.2 milyar dolar / 10.8 milyar lira.)DLH verilerine göre Türkiye’nin mevcut liman kapasitesi 20 limanda 54,2 milyon ton/yıl. Mevcut limanlar içinde en büyük kapasite 9 milyon ton/yılla Mersin, 5 milyon ton/ yılla Haydarpaşa, 4’er milyon ton / yılla Trabzon ve Güllük limanlarında.Ancak yeni limanlarda kapasiteler bunun çok çok üstünde olacak.Türkiye’nin 2023 yılında 500 milyar doları bulması beklenen ihracatını taşıyacak büyük liman projeleri içinde en büyüğü 25 milyon ton / yıl kapasite ile Filyos Limanı olacak. Kuzey Ege (Çandarlı) ve Mersin Konteynır limanlarında kapasite 20 milyon ton/yıl olacak. Sadece bu üç liman, yapımları tamamlandığında mevcut 20 limanın toplam kapasitesinden daha büyük bir kapasite ortaya çıkacak.
En Büyük Liman Filyos Olucak
Yapımı gerçekleştiğinde “Türkiye’nin en büyük limanı” unvanı Filyos’a geçecek.Bu liman için çalışmalar devam ediyor.Yapımını üstlenen Kardemir projeden çekilmiş, kendisi için ayrıca 5 milyon ton / yıl kapasiteli bir liman projesi geliştirmişti.Bölgede bir de 1.5 milyon ton / yıl kapasiteli Bartın Limanı var.Filyos Limanı, “Filyos Vadi Projesi” içinde. Bu konuda Genelkurmay engeli vardı.Radarın taşınması için gerekli 16 milyon liranın aktarılması kararı çıktı.Başbakanlık Yatırım Ajansı, Filyos ile ilgili son aşamaya gelindiğini, Genelkurmay sorununun çözüme kavuşturulduğunu ve ihale aşamasında bulunulduğu açıklamıştı. ihalenin önümüzdeki aylarda yapılması planlanıyor.Başbakan Erdoğan 7 Mayıs 2011’deki Zonguldak mitinginde Projesinin kısa sürede tamamlanacağı müjdesini vermişti.
Çandarlı’da Kazma Vuruldu
Dünyanın en büyük 10 limanı arasına girecek olan Kuzey Ege Çandarlı Limanı’nın temeli 15 Mayıs’ta atıldı. DLH belgelerinde 20 milyon ton / yıl kapasiteli olacağı belirtiliyor.Liman, üç aşamada inşa edilecek.Yüklenici firmalardan biri Limak.DLH Genel Müdür Yardımcısı Metin Tahan proje hakkında şu bilgileri vermişti: “Proje kapsamında bin 800 metre uzunluğunda dalga kıran inşa edilecek.Projenin bu aşamasından sonra yap-işlet devret modeli ile devam edecek.230 milyon 500 bin TL’ye mal olmasını ve 900 günde tamamlanmasını hedefliyoruz” dedi. 230 milyonluk bedel altyapıları kapsayan birinci kısmı oluşturuyor.
Çandarlı Limanı’nda hedef 2013’te ilk gemiyi rıhtıma bağlamak.Limana aynı anda 6 dev gemi yanaşacak.Bu yatırımla Türkiye’nin taşımalık kapasitesi 3 kat artacak. Halen bütün limanlarda taşımalık kapasitesi toplam 57 milyon ton.Sadece Çandarlı’da kapasitesi 120 milyon ton olacak.İlk etapta 40 milyon tonluk kapasite devreye girecek. Sonraki aşamalarda 80 milyon tonluk kapasite gelecek.Projenin kamu kaynakları ile dalgakıran yol bağlantıları gerçekleştirilecek. Altyapının ardından üst yapı yap-işlet-devret modeliyle inşa edilecek.
Gerçek Limanlar
Uzman analizlerine göre gündemde olan limanlar tamamlandığında,Türkiye gerçek anlamda büyük projelere sahibi olacak.Genel geçer kabullere göre limanlar,uluslararası demir ve kara yolu hatları içinde,havayolu ağlarına kolay ulaşabilir noktada olmalı. Yanaşma iskelesi derinlikleri yeterli olmalı.Yük akışları taşımacılık kaydığı için uygun ve geniş taşımalık elleçleme sahaları olmalı.Ana liman destek limanlarıyla bağlantılı olmalı. Mendirekleri ve diğer koruyucu özellikleriyle 24 saat hizmet verebilmeli.Yeni taşımalık kapasitesi açısından Türkiye’nin ihtiyacını orta vadede çözebilecek gibi görünüyor.Sadece Çandarlı ile 120 milyon konteynır kapasitesi geliyor. Bu mevcudun yaklaşık iki katı.
Limanlarda Kapasite Durumu
- 54.2 milyon ton/yıl 20 limandaki mevcut kapasite
- 89.0 milyon ton /yıl Yeni limanlarla gelecek kapasite
- 1.3 milyon ton /yıl Tevsiatla gelecek kapasite
- 144.5 milyon ton/yıl Toplam ulaşılacak kapasite
Filyos Ve Mersin’de İmar Planı Onay Çalışmaları Devam Ediyor
DLH’NIN gündemindeki 6 liman projesinden üçü önemli; Filyos,Çandarlı ve Mersin. Kapasitesi 10 milyon ton / yıl olması planlanan Kuzey Marmara Liman’ı için 1997 yılında Japon Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA) tarafından master plan çalışması yaptırılmıştı. DLH yetkilileri şu anda gündemde olmadığını belirtti.10 milyon ton / yıl ilave kapasite sağlaması düşünülen Derince ve 4 milyon ton / yıl kapasite sağlaması düşünülen İskenderun projelerinin gerçekleşme şansı da yakın dönem için sözkonusu değil.Derince projesi hakkındaki YPK kararı iptal edildi.Limanın özelleştirilmesi için çalışma yapılıyor. Konu ÖİB tarafından yürütülüyor.İskenderun projesi de YPK Kararı ile iptal edildi. Özelleştirme İdaresi Başkanlığınca özelleştirme işlemi tamamlandı. DLH yetkilileri diğer üç limanda son durumu şöyle açıkladı:
FİLYOS LİMAN PROJESİ: YİD modeliyle ihale edilmesine ilişkin YPK Kararı alındı. 1/1000 ölçekli uygulama İmar Planı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı‘nda onay aşamasında. İmar planı onayından sonra ihale çalışmalarına başlanabilecek.AB Kaynaklarından sağlanan hibe kredi ile fizibilite etüdü uygulama projeleri hazırlanması ve ihale dokümanlarının AB standartlarına getirilmesi çalışmaları tamamlandı. AB fonlarından sağlanacak finansman ile gerçekleştirilmesi yönünde başvuru yapıldı.Projenin toplam maliyeti 640 milyon Euro. Kapasitesi 25 milyon Ton/Yıl.
ÇANDARLI LİMANI (KUZEY EGE): Projede,dalgakıranların kamu eliyle, terminaller ve tüm üstyapının ise YİD modeliyle, alternatif finans yöntemleri de kullanılarak gerçekleştirilmesi planlanıyor.Kamu tarafından yaptırılacak olan dalgakıran inşaatı işi ihale edildi, sözleşme imzalandı, 15 Mayıs 2011’de temeli atıldı. Dalgakıran ihale bedeli 230,5 milyon lira. Projenin toplam maliyeti 910 milyon euro olarak planlanıyor, kapasitesi ilk aşamada 4 milyon TEU/Yıl olacak, aşama aşama 20 milyon ton / yıla çıkacak.
MERSİN KONTEYNER LİMANI: Fizibilite ve ÇED çalışmaları tamamlandı. İmar çalışmaları devam ediyor. Nihai kapasite 12 milyon TEU/Yıl. Nihai yatırım tutarı 2 milyar 872 milyon euro olarak planlanıyor. Mevcutlar içinde 9 milyon ton / yıl’la en büyük kapasiteli Mersin Limanı‘da ilave 20 milyon ton yıllık kapasite yaratılacak.Kaynak:Dünya-İbrahim EKİNCİ